دارالقرآن الکریم صادق آل محمدص حسن آباد جر قویه علیا

نام‌گذاری ماه صفر

ماه صفر دومین ماه قمری است که برای نام‌گذاری آن دو دلیل ذکر می‌شود:

نخست این‌که از صُفْرَة به معنای زردی گرفته شده؛ زیرا زمان انتخاب نام با فصل پاییز و زرد شدن برگ درختان مقارن بوده است.

دلیل دوم این‌که از صِفْر به معنای خالی گرفته شده است؛ چراکه با پایان یافتن ماه‌های حرام (رجب، ذی‌القعده، ذی‌الحجهو محرم) قبایل بار دیگر وارد جنگ می‌شدند و شهرها خالی می‌شد.

نحوست ماه صفر

معروف است که صفر ماهی منحوس است. در چرایی منحوس بودن ماه صفر دلایلی از جمله رحلت پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)، شهادت امام حسن (علیه‌السلام) و امام رضا (علیه‌السلام) در این ماه را ذکر می‌کنند. هم‌چنین ابتدای ماه صفر با ورود کاروان اسرا به شهر شام مصادف است و نیز آغاز جنگ صفین در نخستین روز صفر بوده است.

در برخی روایات اسلامی آمده است که مسلمانان از انجام کارهای مهم در ماه صفر، پرهیز و برای دفع آفات و بلایای این ماه بسیار صدقه دهند. به همین دلیل مسلمانان از این ماه به عنوان ماهی نحس و بدیُمن یاد می‌کنند؛ چراکه در این ماهوحی قطع می‌شود.

حضرت علی (علیه‌السلام) در این مورد فرموده است: با رحلت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) چیزی قطع شد که با فوت هیچ احدی قطع نشد.

در برخی روایات، روزهای اول، دهم و بیستم ماه صفر از ایام نحس شمرده و از سفرکردن در این روزها نهی شده است.

[1]

اعمال مشترک ماه صفر

ماه صفر اعمالی دارد که عبارت‌اند از:

اعمال مشترک اول هر ماه در ابتدای ماه صفر نیز قابل توجه است؛ از جمله:

در زمان دیدن هلال خواندن دعای هلال وارد شده است. حداقل آن است که سه مرتبه بگوید: «اللّهُ اَکْبَر» و سه مرتبه «لا الهَ الَّا الْلّه» و سپس بگوید: «اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذی اذْهَبَ شَهْرَ کَذا وَ جاءَ بِشَهْرِ کَذا» بهترین دعای زمان رؤیت هلال، دعای چهل و سوم صحیفه سجادیه است.

خواندن هفت مرتبه سوره «حمد». از اموری که بر آن تأکید شده، سه روز روزه گرفتن در هر ماه است. مرحوم علامه مجلسی در زاد المعاد می‌گوید: مطابق مشهور، این سه روز، پنجشنبه اول ماه و پنجشنبه آخر ماه و چهارشنبه اول از دهه وسط ماه است. 

خواندن نماز در شب و روز اول ماه صفر بدین‌گونه است:

دو رکعت نماز به جا آورد، به این نحو که: در هر رکعت پس از سوره حمد، سوره انعام را بخواند؛ سپس از خداوند متعال بخواهد که او را از هر ترسی و هر دردی ایمن گرداند.

خواندن نماز اول ماه که آن دو رکعت است، در رکعت اول بعد از حمد، سی مرتبه سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سی مرتبه سوره قدر بخواند و بعد از نماز صدقه‌ای در راه خدا بدهد، هر کس چنین کند، سلامت خود را در آن ماه از خداوند متعال گرفته است.

اعمال مستحبی ماه صفر

درباره اعمال مستحبی که در ماه صفر ذکر شده، اهم آن‌ها خواندن دعا، تلاوت قرآن، اقامه نماز و روزه‌داری است.

دعای ویژه ماه صفر نیز از محدث بزرگ مرحوم «فیض کاشانی» نقل شده که مستحب است هر روز 10 مرتبه قرائت شود: «یا شَدیدَ الْقُوی وَیا شَدیدَ الْمِحالِ یا عَزیزُ یا عَزیزُ یا عَزیزُ ذَلَّتْ بِعَظَمَتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنی شَرَّ خَلْقِکَ یا مُحْسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُنْعِمُ یا مُفْضِلُ یا لا اِلهَ اِلاّ اَنْتَ سُبْحانَکَ اِنّی کُنْتُ مِنَ الظّالِمینَ فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَنَجَّیْناهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنینَ وَصَلَّی اللّهُ عَلی مُحَمَّدٍ وَ الِهِ الطَّیِّبینَ الطّاهِرینَ»؛ ای سخت نیرو و‌ای سخت عقوبت! ‌ای عزیز! ‌ای عزیز! ‌ای عزیز! در برابر عظمت تو همه آفریدگانت خوار شدند؛ پس کفایت کن از من شر خلقت را.‌ ای نیکو ده! ‌ای زیبایی‌بخش! ‌ای نعمت‌بخش! ‌ای فزون‌بخش! ‌ای که معبودی جز تو نیست! منزهی تو و من از ستم‌کاران هستم. پس دعای او (یونس) را اجابت کردیم و از‌ اندوه نجاتش دادیم و این چنین نجات دهیم مؤمنان را و درود خدا بر محمد و آل پاک و پاکیزه‌اش». 

اعمال دیگر

سید بن طاووس در کتاب اقبال الاعمال نیز اعمالی را برای ماه صفر ذکر کرده که به شرح ذیل است:

در روز سوم ماه صفر، دو رکعت نماز بخوان که در رکعت اول سوره حمد و سوره فتح و در رکعت دوم سوره حمد و سوره توحید قرائت شود و پس از سلام نماز، صد بار صلوات بفرست و صد بار آل ابی‌سفیان را لعنت کن و صد مرتبه استغفار نما و آن‌گاه حاجت خویش را از خداوند بخواه.

در روز اربعین زیارت امام حسین (علیه‌السلام) مستحب است و مورد تأکید قرار گرفته.

در روایتی که شیخ طوسی از امام حسن عسکری (علیه‌السلام) نقل کرده، چنین آمده است: نشانه‌های مؤمن پنج چیز است: به جای آوردن 51 رکعت نماز (17 رکعت نماز واجب و 34 رکعت نافله)؛ خواندن زیارت اربعین امام حسین (علیه‌السلام)؛ انگشتر را بر دستِ راست نهادن؛ پیشانی را هنگام سجده بر خاک گذاردن و «بسم‌الله‌الرّحمن‌الرّحیم» را در نماز بلند گفتن.