سیماى شیعه در نگاه امام صادق(ع)
امام صادق(ع) در سفارشهاى خود به عبدالله بن جندب پس از هشدار شیعیان به دامهاى شیطان، ویژگىهاى برجسته دوستان حقیقى خود را بر مىشمرد و سپس خصلتهاى دیگر شیعیان را بیان مىکند. دو ویژگىممتاز شیعیان از نگاه امام صادق(ع) عبارت است از:
1- آخرت
«لقد جلت الاخره فى اعینهم حتى ما یریدون بها بدلا... و انماکانت الدنیا عندهم بمنزله الشجاع الارقم و العدو الاعجم»; آخرتدر نگاه آن ها بسیار بزرگ است، به اندازهاى که چیزى را با آنعوض نمىکنند... و دنیا نزد آنها همانند مارگزنده و دشمن بىزباناست.
پیروان حقیقى و دوستان واقعى خاندان نبوت علیهم السلام به چیزىجز آخرت نمىاندیشند و تمام کردارها و رفتارهاى خود را با نگاهبه آخرت مىسنجند. دنیا در نظر مؤمن وسیلهاى استبراى رسیدن بههدفى بزرگ که همان زندگى جاودان آخرت است. دوستان حقیقى اهلبیتعلیهم السلام از مواهب دنیوى بهره مىبرند، اما هرگز زندگىجاودان را با زندگى گذراى دنیا عوض نمىکنند.
2- انس با خدا
«انسوا بالله واستوحشوا مما به استاءنس المترفون»; آنها باخدا انس گرفتهاند و از آنچه که مال اندوزان به آن انسگرفتهاند، در هراسند.
مومنان از نعمتهاى الهى بهره مىبرند اما به آنها وابستهنمىشوند. وابستگى به مال دنیا موجب بندگى انسان در برابرمادیات خواهد شد. زراندوزان هماره به ثروت خود وابستهاند.شیعیان واقعى با یاد خدا آرامش مىیابند نیستند.
حضرت صادق(ع) پس از برشمردن این دو ویژگى مهم، فرمود: «اولئکاولیائى حقا بهم تکشف کل فتنه و ترفع کل بلیه»; آنها دوستانحقیقى من هستند. به وسیله آنها فتنه شکست مىخورد و هرگرفتارىهابر طرف مىشود.
- حسابرسى خود
«حق على کل مسلم یعرفنا ان یعرف علمه فى کل یوم ولیله علىنفسه فیکون محاسب نفسه فان راى حسنه استزاد منها و ان راىسیئه استغفر منها، لئلایخزى یوم القیمه»; بر هرمسلمانى که مارا مىشناسد، سزاوار است که کردارش را در هر شبانه روز بر خودعرضه دارد و به محاسبه آنها بپردازد، تا اگر کار نیکى در آنهادید، برآنها بیفزاید و اگر کردار بدى در اعمال خود مشاهده کرد،از آنها توبه کند، تا دچار ذلت و خوارى روز قیامت نگردد.
- سخاوت
«یابن جندب! ان شیعتنا یعرفون بخصال شتى: بالسخاء و البذلللاخوان»; اى پسر جندب! همانا شیعیان ما به چند خصلتشناختهمىشوند: به سخاوت و بخشش به برادران.
- خواندن پنجاه رکعت نماز و رعایت وقت نماز
«وبان یصلوا الخمسین لیلا و نهارا... و یحافظون علىالزوال»;شیعیان ما در شبانه روز پنجاه رکعت نماز مىخوانند و توجه بهوقت نماز ظهر (خواندن نماز اول وقت) دارند.
- دورى از پرخاش و داد و فریاد
«لایهرون هریرالکلب»; شیعیان ما همانند سگ زوزه نمىکشند.
- دورى از طمع
یکی از آموزه‌های مهم تربیتی که مورد تأکید مکتب انسان‌ساز اسلام قرار دارد ضرورت حرمت آبروی دیگران و زود قضاوت نکردن درباره هیچ فرد یا اتفاقی است. این موضوع آن‌قدر مهم است که تجاوز به آبروی دیگران جزء بزرگ‌ترین گناهان محسوب شده و از طرف خداوند وعده عذاب الیم داده شده است.
پوشاندن زشتی، بدی و عیب، از نعمت‌های بزرگ و الطاف بی‌بدیل خداوند نسبت به بنده‌اش است و باید دانست وقتی خدای مهربان در دنیا بدی و زشتی بنده مؤمنش را می‌پوشاند و آبروی او را میان مردم حفظ می‌کند، قطعاً در قیامت به بنده مؤمن خود و گنهکار توبه کننده‌اش به درگاه خود توجه بیشتری خواهد کرد، و زشتی و بدی‌اش را پرده‌پوشی خواهد کرد.
«آبرو» در لغت به‌معنای ناموس و شرف و اعتبار و ... آمده و انسان به‌خاطر کرامت ذاتی که دارد جانشین خداوند متعال در روی زمین شده و از طرفی فرشتگان هم مأمور به سجده کردن برای انسان شدند تا جایی‌که ابا‌کننده از آن از درگاه الهی رانده شد. بنابراین نفس این انسان محترم است و شایسته احترام .
آبرو در لغت به‌معنای عِرق، خوی، آب رخ، آب رویری، اعتبار، قدر، جاه، شرف، عرض و ناموس است و در اصطلاح آبروی کسی را ریختن وی را مفتضح کردن، او را مفتضح نمودن است.
عرض جمع اعراض است به‌معنی تبار و حسب و نسب و شرف و امثال این‌ها که مایه فخر و مباهات است، آبرو، ناموس، شرف، قدر، مقام و اعتبار.
